--- Bài mới hơn ---
Hướng Dẫn Một Số Phương Pháp Dạy Học Tích Cực Môn Ngữ Văn Đổi Mới Phương Pháp Dạy Học Ngữ Văn Phương Pháp Dạy Học Ngữ Văn Đổi Mới Phương Pháp Và Kinh Nghiệm Dạy Học Ngoại Ngữ Tìm Hiểu Một Số Phương Pháp Dạy Học Ngoại Ngữ Trong Lịch Sử
Tiểu luận Phƣơng pháp dạy học “Nêu và Giải quyết vấn đề”
GVHD: Trần Hữu Thi
PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
“NÊU GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ”
A. Dẫn nhập:
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục và đào tạo đã nêu: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy
và học theo hướng hiện đại phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận
dụng kiến thức, kỹ năng của người học khắc phục lối truyền thụ áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự
học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát
triển năng lực…”.
Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích
cực, chủ động sáng tạo của người học đã được đặt ra, và là định hướng quan
trọng về cải cách giáo dục của nước ta hiện nay. Dưới làn sóng đó, yêu cầu
cấp thiết đặt ra là giáo dục phải đào tạo ra những con người năng động và
sáng tạo, có tính thích nghi cao đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã
hội. Với phương châm “dạy học lấy người học làm trung tâm”, bao gồm
nhiều phương pháp dạy học khác nhau như: Phương pháp dạy học chương
trình hóa, phương pháp dạy hợp tác, dạy học khám phá, dạy học theo dự án…
Trong đó, phương pháp dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề” là một
trong những phương pháp dạy học phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục
nước ta hiện nay. Mặc dù, dạy học không đơn thuần là truyền thụ kiến thức
mà là một quá trình trong đó người lĩnh hội, tự kiến tạo những kỹ năng, tri
thức cần thiết cho cuộc sống của mình, nhằm đáp ứng những thách thức của
cuộc sống mà người học sẽ đối diện. Việc áp dụng phương pháp dạy học
“Nêu và giải quyết vấn đề” sẽ giúp cho người học chủ động, tích cực hơn
trong việc học cũng như trong cuộc sống tương lai.
HVTH: Lê Văn Trung Trực
Trang 1
GVHD: Trần Hữu Thi
Tiểu luận Phƣơng pháp dạy học “Nêu và Giải quyết vấn đề”
B. Nội dung:
1. Một số khái niệm đƣợc dùng trong phƣơng pháp dạy học “Nêu
và giải quyết vấn đề”:
Khái niệm vấn đề:
Theo chúng tôi lence: “Vấn đề là một câu hỏi nảy ra hay đặt ra cho chủ thể
mà chủ thể chưa biết lời giải từ trước và phải tìm tòi sáng tạo lời giải, nhưng
chủ thể đã có sẵn một số phương tiện ban đầu sử dụng thích hợp vào việc tìm
tòi đáp án”.
Theo quan niệm của V-okon, vấn đề trong học tập có một số nét đặc
trưng như: vấn đề đặt ra phải tương đối hấp dẫn, có tính tự nhiên, gần gũi
với cuộc sống của người học. Như thế, vấn đề sẽ có khả năng kích thích thính
tích cực của người tham gia vào giải quyết vấn đề đó; Vấn đề phải bao hàm
trong đó một khó khăn lớn cần giải quyết. Cảm giác thấy khó khăn là điểm
xuất phát để đặt các vấn đề và nêu lên các giả thuyết; Vấn đề còn hàm chứa
trong nó tính cơ động – đó là sự chuyển tiếp một cách tự nhiên từ giả thuyết
này sang giả thuyết khác, hay sự chuyển tiếp từ giai đoạn này sang giai đoạn
khác để đi đến kết quả giải quyết được vấn đề. Vì vậy, theo ông: “vấn đề
trong học tập hình thành từ một khó khăn về lý luận hay thực tiễn mà việc giải
quyết khó khăn đó là kết quả của tính tích cực nghiên cứu của bản thân học
sinh” . Vấn đề đặt ra phải có một cái gì đó chưa biết vì nếu biết tất cả thì sẽ
không còn gì để suy nghĩ, tìm kiếm. Đồng thời, vấn đề phải có cái gì đã biết
hay đã có vì nếu không cho gì thì sẽ không thể nhận thức được điều gì cả.
Cuối cùng, trong mỗi vấn đề phải có điều kiện quy định mối liên hệ giữa các
nhân tố đã biết với các nhân tố chưa biết tạo điều kiện cho người học tháo gỡ
được vấn đề.
Khái niệm tình huống có vấn đề
HVTH: Lê Văn Trung Trực
Trang 2
GVHD: Trần Hữu Thi
Tiểu luận Phƣơng pháp dạy học “Nêu và Giải quyết vấn đề”
HVTH: Lê Văn Trung Trực
Trang 3
GVHD: Trần Hữu Thi
Tiểu luận Phƣơng pháp dạy học “Nêu và Giải quyết vấn đề”
trái với quan điểm thông thường, với kinh nghiệm của cá nhân họ. Việc giải
quyết những tình huống này có thể đem lại một lý thuyết mới, phế bỏ những
lý thuyết lỗi thời.
+ Tình huống lựa chọn: Đó là tình huống xuất hiện khi người học đứng
trước nhiều phương án giải quyết, phương án nào cũng có lý. Nhưng chỉ có
thể lựa chọn một phương án duy nhất mà thôi.
+ Tình huống bác bỏ: Đó là tình huống đặt ra khi người học đứng trước
một kết luận, một luận đề sai lầm, phản khoa học. Nhiệm vụ của người học là
đưa ra những luận chứng để bác bỏ chúng.
+ Tình huống tại sao: Là tình huống trong đó có những sự kiện, hiện
tượng mà với kinh nghiệm cũ người học không thể giải quyết và luôn thốt ra
câu hỏi “Tại sao”. Trong dạy học, tình huống này rất phổ biến và hiệu
nghiệm.
Dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề”:
Dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề” là một phân hệ của phương pháp
dạy học vì nó tập hợp nhiều phương pháp cụ thể thành một chỉnh thể nhằm
đạt mục đích sư phạm, là tổ chức hoạt động nhận thức sáng tạo của người
học, trên cơ sở vừa tiếp thu được kiến thức vừa hình thành được những kinh
nghiệp kỹ năng trên cơ sở tìm tòi nghiên cứu. Trong dạy học “Nêu và giải
quyết vấn đề”, có đặc trưng là đặt người học tình huống có vấn đề, mà một
tình huống có vấn đề đối với người học khi nó chứa đựng vấn đề chưa biết,
phù hợp với nhu cầu, khả năng vốn có của cá nhân đó và khi giải quyết được
vấn đề, cá nhân đạt được một bước phát triển mới. Như vậy, phương pháp dạy
học “Nêu và giải quyết vấn đề” được xây dựng dựa trên bản chất của hoạt
động dạy học, xem hoạt động dạy học là một quá trình nhận thức tích cực.
Ngoài ra, phương pháp dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề” còn được xây
dựng “trên nguyên tắc tính tích cực, tự giác, độc lập nhận thức của người học
trong giáo dục bời vì nó khêu gợi được động cơ học tập”.
HVTH: Lê Văn Trung Trực
Trang 4
GVHD: Trần Hữu Thi
Tiểu luận Phƣơng pháp dạy học “Nêu và Giải quyết vấn đề”
2. Đặc điểm, bản chất của phƣơng pháp dạy học “Nêu và giải quyết
vấn đề”:
Phương pháp dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề” là một hệ thống
phương pháp trong đó xây dựng tình huống có vấn đề là trung tâm chỉ đạo,
liên kết các phương pháp khác thành một hệ thống chặc chẽ.
Mục đích của Phương pháp dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề” không
chỉ là giúp người học có được tri thức mới mà còn thông qua quá trình giải
quyết vấn đề để rèn cho người học năng lực giải quyết vấn đề, tinh thần sáng
tạo, tự học.
Phương pháp dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề” được thực hiện theo
hướng quy nạp, nghĩa là nội dung được tiếp cận thông qua quá trình giải
quyết vấn đề thay vì giải quyết vấn đề sau khi đã giới thiệu nội dung.
Trong phương pháp dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề” có tác dụng
tích cực hóa hoạt động của người học. Đặt người học vào trong tình huống có
vấn đề, thúc đẩy người học sẵn sàng hoạt động một cách tự giác, tích cực, có
động cơ, có mục đích và khi vấn đề được giải quyết, người học có được niềm
vui và động lực mới cho những lần học sau.
3. Cấu trúc của dạy học “Nêu và giải quyết vấn đề”:
“Một phương pháp dạy học chỉ có khả năng bồi dưỡng những phẩm
chất của tư duy khi nó thực sự phát động, thúc đẩy sự suy nghĩ tích cực của
người học và dẫn dắt sự suy nghĩ ấy theo con đường ngắn nhất, hợp lý nhất,
để đạt tới kiến thức và kỹ năng”. Dạy học giải quyết vấn đề là một phương
pháp như vậy.
Trên cơ sở những thành tựu nghiên cứu về tư duy, người học đứng
trước tình huống có vấn đề, người học sẽ băn khoăn suy nghĩ, tìm cách giải
quyết nhưng lại chưa biết suy nghĩ bắt đầu từ đâu, theo phương hướng nào.
HVTH: Lê Văn Trung Trực
Trang 5
--- Bài cũ hơn ---
10 Kĩ Thuật Dạy Học Tích Cực Dành Cho Các Thầy Cô Phương Pháp Dạy Học Tự Nhiên Xã Hội Ở Tiểu Học Phương Pháp “lớp Học Đảo Ngược” Phương Pháp Dạy Học Luyện Từ Và Câu Hiệu Quả Các Hoạt Động Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm (Phần 2)